رشد بیابان در شهرهای خراسان رضوی و اعتباراتی که کفاف نمی دهد

متأسفانه تغییر اقلیم و کاهش بارندگی ها موجب شده که فرش بیابان هر روز در این استان که 17 درصد کل بیابان های کشور را به خود اختصاص داده گسترده تر شود.

گرچه طی سال های اخیر با اجرای طرح های آبخوان داری و درختکاری تا حدود جلوی سرعت گسترش بیابان گرفته شده اما نبود اعتبار مورد نیاز شهرستان ها را در این خصوص با مشکلات جدی مواجه کرده است.

وجود دو کانون بحران فرسایش بادی در شهرستان سبزوار

در سبزوار نیز از کل گستره 720 هزار هکتاری شهرستان افزون بر 380 هزار هکتار مناطق زیر تأثیر فرسایش بادی است که 120 هزار هکتار آن کانون بحرانی است.

محمدصادق خادم الشریعه مسئول بیابان اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سبزوار در همین خصوص به ایسنا گفت: در سبزوار حدود 120 هزار هکتار کانون بحران فرسایش بادی داریم.

وی اولویت کاری را در اجرای طرح های نهال کاری، تثبیت شن و بیابان زدایی در کانون های بحرانی دانست و افزود: برای حفاظت از خاک در مرحله اول قرق منطقه را انجام می دهیم.

مسئول بیابان اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سبزوار اظهار کرد: چون آسیب پذیر بودن خاک در برخی مناطق و رفت و آمد گله های گوسفند موجب حرکت خاک می شود، منطقه قرق اعلام می شود.

وی با اشاره به اینکه در کانون های بحرانی شهرستان سبزوار حدود 4000 هکتار قرق ویژه است، بیان کرد: زمانی که قرق کارساز نباشد، به سمت کارهای بیولوژیک مانند نهال کاری، بذرکاری و بذرپاشی و احداث هلالی های آبگیر می رویم.

خادم الشریعه از انجام حدود 5000 هکتار کار نهال کاری در حاشیه کال شور سبزوار که همان منطقه هم جزو کانون های بحرانی فرسایش بادی هستند خبر داد و گفت: از دهه 40 تاغ کاری های سنواتی را در شهرستان سبزوار داریم. ضمن اینکه نزدیک به 30 هزار هکتار از تاغزارها دست کاشت هستند که با هدف مبارزه با فرسایش خاکی بوده است.

مسئول بیابان اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سبزوار با اعلام اینکه 120 هزار هکتار تاغزار طبیعی در شهرستان داریم که بر روی ماسه زارهای صبری مستقر شده است، افزود: دو کانون بحران فرسایش بادی در شهرستان داریم که یکی کانون بحران فرسایش بادی بادغوس داورزن و شهرستان سبزوار و دیگری در سمت نیشابور است.

وی بیشترین میزان فرسایش خاک را مربوط به همین مناطق دانست و اظهار کرد: اولویت کاری ما برای تثبیت خاک در همین کانون بحران فرسایش بادی است.

خادم الشریعه گفت: چون بادهای موسمی منطقه در این مناطق می وزد و از سویی جنس و بافت خاک موجب تشدید فرسایش خاکی می شود این دو کانون در اولویت قرار دارند.

وی از مهم ترین دلایل فرسایش خاک را بهره وری بی رویه از مراتع، تغییر اقلیم، خشکسالی ها و ضعیف بودن پوشش گیاهی دانست و افزود: اگر پوشش گیاهی مناسبی نداشته باشیم خاک بسیار آسیب پذیر می شود به طوری که با هر بارندگی و وزش باد، خاک به آسانی حرکت می کند.

مسئول بیابان اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سبزوار با بیان اینکه خشکسالی ها موجب شده در سرتاسر کشور از جمله شهرستان سبزوار بر وسعت بیابان افزوده شود، اظهار کرد: کاهش بارندگی ها نه تنها موجب ضعیف تر شدن پوشش گیاهی شده بلکه از سویی فرسایش خاک نیز تشدید می شود.

وی با بیان اینکه حتی استان گلستان هم به استان های بیابانی پیوسته است، بررسی میزان فرسایش خاک در منطقه را نیازمند مطالعات دانست و ادامه داد: اینکه بتوانیم آب را به لایه های زیرین زمین نفوذ دهیم قدم بسیار مثبتی است اما بیشتر طرح های آبخوان داری هستند که می تواند مؤثر باشد.

خادم الشریعه گفت: در آبخوان داری سیلاب های فصلی و روان آب ها را در حوزه هایی به درون خاک نفوذ می دهیم، همچنین بذرپاشی و نهال کاری در جلوگیری از فرسایش خاک مؤثر است.

وی افزود: چون اجرای پروژه هایی مانند احداث بند، احداث گابیون، آبخوان داری و... اعتبارات بسیاری را نیاز دارند، می طلبد در این خصوص توجه بیشتری به شهرستان شود.

مسئول بیابان اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سبزوار با اشاره به اینکه از 700 هزار هکتار 550 هزار هکتار آن تحت تأثیر فرسایش بادی قرار دارد، گفت: انجام هر کاری در جلوگیری از فرسایش خاک بستگی به تخصیص اعتبارات دارد.

وی افزود: آخرین مطالعات انجام شده برای کانون بحران فرسایش بادی در سال 1398 انجام شده و هر 10 سال باید به روزرسانی شود که در هر بار مطالعه به عینه می بینیم به سطح بیابان ها افزوده می شود.

خادم الشریعه در ادامه تاغ ها را در جلوگیری از گسترش بیابان بسیار حائز اهمیت دانست و اظهار کرد: گرچه تاغزارها از اهمیت بسیاری برخوردارند، اما متأسفانه عده ای دانسته یا نداشته اقدام به قطع این درختان می کنند.

وی با بیان اینکه متأسفانه عده ای سودجو با قطع تاغ ها آنها را تبدیل به زغال می کنند، افزود: افرادی که بنیه ضعیف اقتصادی دارند، شبانه با قطع تاغزارها چوب آن را به فروش می رسانند.

مسئول بیابان اداره منابع طبیعی و آبخیزداری سبزوار خاطرنشان کرد: همچنین در برخی از اراضی که پسته کاری جواب می دهد، باغداران برای افزودن بر وسعت زمین تاغزارها را از حاشیه زمین شان قطع می کنند.

140 هزار هکتار کانون فرسایش بادی در تربت جام

محمدرضا توسلی رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان تربت جام همچنین به ایسنا گفت: شهرستان تربت جام حدود 500 هزار هکتار وسعت دارد که حدود 330 هزار هکتار آن اراضی ملی هستند.

وی با بیان اینکه از 330 هزار هکتار 140 هزار هکتار کانون فرسایش بادی است، خاطرنشان کرد: از 140 هزار هکتار کانون فرسایش بادی حدود 20 هزار هکتار در سنوات گذشته تاغ کاری شده است.

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان تربت جام با اشاره به اینکه به مرور بر اساس طرح تهیه شده و با تأمین اعتبار از فرسایش خاکی و بادی در شهرستان جلوگیری می شود، اظهار کرد: برای این 140 هزار هکتار کتابچه و اطاعات لازم تهیه شده است.

وی با اعلام اینکه تمامی این 140 هزار هکتار بیابان است، ادامه داد: از 20 هزار هکتاری که در سنوات گذشته تاغ کاری شده 12 هزار هکتار آن در شرایط خوبی هستند ضمن اینکه زادآوری خوبی دارند و با پخش بذر مجدد رشد دیگر تاغ ها را شاهدیم.

توسلی در ادامه اقلیم و کاهش بارندگی را از مهم ترین دلایل فرسایش خاکی دانست و گفت: سال گذشته تربت جام خشک ترین شهر خراسان رضوی بود. کاهش بارندگی و اقلیم در افزایش گرد و غبار تأثیر بسیاری دارد.

وی با بیان اینکه تمامی 140 هزار هکتار کانون فرسایش بادی در قالب یک کانون است، وضعیت اعتبارات را نامطلوب ارزیابی کرد و گفت: سال گذشته 133 هکتار نهال کاری انجام شده اما امسال آبیاری سنواتی داشتیم و سعی شده همان نهال ها حفظ شوند.

رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان تربت جام در ادامه از انجام پروژه های آبخیزداری در سطح شهرستان خبر داد و گفت: اجرای این پروژه ها در جلوگیری از فرسایش خاک تأثیر بسیاری دارد.

وضعیت فرسایش بادی در شهرستان خواف بحرانی است

مهدی کریمی رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری خواف در ادامه خاک را منبع طبیعی و ارزشمند زمین و از شگفتی های آفرینش الهی دانست که از دو بخش مواد معدنی و آلی تشکیل می شود.

وی همچنین خاطرنشان کرد: خاک به عنوان محلی برای زندگی جانوران، محلی برای تولید مواد غذایی توسط انسان، محلی برای ذخیره آب، منشأ تولید مصالح ساختمانی و تولید مواد شیمیایی دارای اهمیت است.

رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری خواف با بیان اینکه خاک در تأمین آینده پایدار و امنیت غذایی نقش بسزایی دارد، خاطرنشان کرد: گرچه خاک از منابع تجدید شونده به شمار می رود، اما برای تشکیل هر سانتی متر آن در شرایط مختلف آب و هوایی از 100 تا 10000 سال طول می کشد پس حفظ خاک موجود از اهمیت زیادی برخوردار است.

وی در پاسخ به این سؤال که تاکنون چند کانون بحران در منطقه شناسایی شده است، افزود: بر پایه مطالعات انجام شده توسط دفتر امور بیابان سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور، مساحت مناطق تحت تأثیر شهرستان خواف حدود 400 هزار هکتار اعلام شده است.

کریمی گفت: این میزان، حدود 40 درصد مساحت شهرستان را به خود اختصاص داده و وضعیت فرسایش بادی در شهرستان خواف بحرانی است.

وی بیان کرد: مطالعات مذکور نشان می دهد، شهرستان خواف جزو مناطق درگیر با پدیده فرسایش بادی بوده و در مساحت حدود 170 هزار هکتار، کانون بحرانی فرسایش بادی شکل گرفته است.

رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری خواف در خصوص مطالعات صورت گرفته گفت: مطالعات صورت گرفته بر اساس پیمایش های انجام شده و تحقیقات میدانی و کتابخانه ای و استفاده از سیستم GIS تهیه شده و در آن مناطق تحت تأثیر به سه منطقه برداشت، حمل و رسوب گذاری تقسیم شده اند.

وی افزود: همچنین کانون های بحرانی فرسایش بادی شهرستان خواف در سه سطح، شدت زیاد، متوسط و کم طبقه بندی شده است.

کریمی اظهار کرد: کانون بحرانی فرسایش بادی بر اساس شاخص هایی ازجمله قرار گرفتن نقاط جمعیتی روستایی و شهری، راه های ارتباطی، اراضی کشاورزی، ریل راه آهن، منابع زیست محیطی، تأسیسات مهم و ... انتخاب شده است.

وی ادامه داد: بیابان زایی به مفهوم تخریب سرزمین یا کاهش توان تولید بیولوژیک اراضی در مناطق خشک، نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب تحت تأثیر دو دسته عوامل محیطی و انسانی است که در بین عوامل محیطی عامل اقلیمی با پارامترهایی همچون زمان و میزان نامناسب بارندگی، تبخیر بالا، فراوانی و سرعت نسبتاً زیاد باد، دوره برگشت کوتاه و استمرار خشکسالی ها، گستردگی مناطق با اقلیم خشک و فراخشک و عامل زمین شناسی با پارامترهایی مثل وجود سازندهای شور، قلیائی، تبخیری و حساس به فرسایش و همچنین بلایای طبیعی همچون لغزش و رانش زمین و سیل از مهم ترین عوامل محیطی بیابان زا محسوب می شوند.

رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری خواف خاطرنشان کرد: در بین عوامل انسانی که البته از عوامل محیطی مهم تر هستند بهره برداری بیش از حد از سفره های آب زیرزمینی و بیلان منفی آب دشت ها و در نتیجه افت سطح سفره و یا شور شدن آب های زیرزمینی، آلودگی آب های زیرزمینی از طریق پساب های صنعتی، شهری و کشاورزی ناشی از مصرف بی رویه کود، سموم آفت کش و علف کش و...، شیوه های نامناسب آبیاری، آیش بلندمدت اراضی زراعی حساس به فرسایش، شخم در جهت شیب، بوته کنی، تخریب و تبدیل غیراصولی کاربری جنگل ها و مراتع، عدم تعادل بین تعداد دام و ظرفیت مراتع و تخریب ناشی از برداشت غیراصولی از معادن سطحی از مهم ترین عوامل انسانی بیابان زا محسوب می شوند.

خراسان رضوی با توجه به فعالیت های علمی و اجرایی که انجام می دهد جزو پیشگامان مقابله با بیابان زایی است، اما هنوز نگاه ها دغدغه مند نیست. اگر به جای این باور که زمین را از نیاکان خود به ارث بردیم، به این باور برسیم که زمین را از فرزندان خود قرض گرفتیم و باید تمام و کمال به آنها برگردانیم، تاحدی می توانیم نگاه ها را نسبت به حفاظت از زمین برای افزایش تاب آوری سرزمین در استان، امنیت غذایی و جلوگیری از روند تخریب سرزمین تغییر دهیم.

انتهای پیام